Οσφυαλγία

Τι είναι η οσφυαλγία;

Η οσφυαλγία είναι ο ιατρικός όρος για τον πόνο στο κάτω μέρος της πλάτης, δηλαδή τον γνωστό σε όλους πόνο στη μέση. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά συχνό πρόβλημα: εκτιμάται ότι περίπου το 80% των ανθρώπων θα εμφανίσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας στη διάρκεια της ζωής του. Ο πόνος αυτός αποτελεί έναν από τους κυριότερους λόγους επίσκεψης σε γιατρό, αλλά και από τις πιο συχνές αιτίες αναρρωτικής άδειας από την εργασία.

Παρότι συχνά θεωρείται «πάθηση», στην πραγματικότητα η οσφυαλγία είναι σύμπτωμα που μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικές αιτίες. Μπορεί να προέρχεται από τοπικά προβλήματα της μέσης (π.χ. μυϊκός σπασμός, δισκοκήλη, εκφυλιστικές αλλοιώσεις) ή να σχετίζεται με παθήσεις άλλων περιοχών του σώματος. Εμφανίζεται συνηθέστερα σε άτομα ηλικίας 40–50 ετών, αλλά μπορεί να παρουσιαστεί σε κάθε ηλικία.

Η οσφυαλγία ως εξέλιξη εκφυλιστικής νόσου της σπονδυλικής στήλης

Συχνά, ο πόνος χαμηλά στην πλάτη σχετίζεται με εκφύλιση στα κατώτερα οσφυϊκά διαστήματα, δηλαδή στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Πρόκειται για τα πιο κινητά τμήματα, τα οποία φθείρονται πιο εύκολα. Η εκφύλιση μπορεί να ξεκινήσει από έναν ή περισσότερους μεσοσπονδύλιους δίσκους· η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως δισκοπάθεια.

Σταδιακά, η εκφθορά μπορεί να επηρεάσει και τις σπονδυλικές αρθρώσεις, προκαλώντας αστάθεια ή ακόμη και σπονδυλική στένωση. Σε πολλές περιπτώσεις, η οσφυαλγία συνοδεύεται από πόνο που αντανακλά στο πόδι, γνωστό ως ισχιαλγία.

Παγκόσμιες μελέτες έχουν δείξει ότι η πρόληψη και η σωστή αντιμετώπιση της οσφυαλγίας μειώνουν σημαντικά τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές. Παράγοντες όπως οι εμβιομηχανικές διαφορές ή η γενετική προδιάθεση καθιστούν ορισμένα άτομα πιο ευάλωτα. Επιπλέον, σοβαρότερες παθήσεις (π.χ. κατάγματα, όγκοι, φλεγμονές) μπορεί αρχικά να εμφανιστούν με τη μορφή πόνου στη μέση.

Στην κλινική πράξη, η οσφυαλγία κατηγοριοποιείται με βάση τη διάρκειά της:

• Οξεία: διαρκεί λιγότερο από 4 εβδομάδες.

• Υπο-οξεία: διαρκεί 4 έως 12 εβδομάδες.

• Χρόνια: επιμένει για περισσότερο από 3 μήνες.

Συνήθως, με συντηρητικά μέτρα όπως φαρμακευτική αγωγή, φυσικοθεραπεία και εργονομικές αλλαγές, τα συμπτώματα βελτιώνονται μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Διάγνωση Οσφυαλγίας

Η σωστή διάγνωση της οσφυαλγίας είναι απαραίτητη για να εντοπιστεί η αιτία του πόνου στη μέση και να καθοριστεί η κατάλληλη θεραπεία. Ο νευροχειρουργός, εκτός από την κλινική εξέταση και τη λήψη αναλυτικού ιστορικού, μπορεί να συστήσει απεικονιστικές εξετάσεις όπως:

• Απλή ακτινογραφία οσφυϊκής μοίρας: δίνει εικόνα για την ευθυγράμμιση και τυχόν εκφυλιστικές αλλοιώσεις.

• Αξονική τομογραφία (CT): παρέχει λεπτομερείς εικόνες οστικών δομών και τυχόν στενώσεις.

• Μαγνητική τομογραφία (MRI): η πιο αξιόπιστη εξέταση για τη μέση, δείχνει με ακρίβεια τους μεσοσπονδύλιους δίσκους, τα νεύρα και τον νωτιαίο μυελό.

• Σπινθηρογράφημα οστών: εφαρμόζεται σπανιότερα, σε ειδικές περιπτώσεις, για τον εντοπισμό φλεγμονών, όγκων ή καταγμάτων.

Η επιλογή των εξετάσεων εξαρτάται από τα συμπτώματα, τη διάρκεια τους και την κλινική εικόνα του ασθενούς.

Αίτια Οσφυαλγίας

Τα αίτια της οσφυαλγίας χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τοπικά (που σχετίζονται άμεσα με τη σπονδυλική στήλη) και συστηματικά (που οφείλονται σε άλλες παθήσεις του οργανισμού).

Τοπικά αίτια οσφυαλγίας

Στα τοπικά αίτια περιλαμβάνονται κυρίως παθήσεις ή κακώσεις της σπονδυλικής στήλης, όπως:

• Εκφύλιση / αρθρίτιδα σπονδυλικών αρθρώσεων (σπονδυλαρθρίτιδα).

• Οσφυϊκή δισκοκήλη ή δισκοπάθεια.

• Θλάση μυών και τενόντων στην περιοχή της μέσης.

• Κάταγμα σπονδύλου (συχνά λόγω τραύματος ή οστεοπόρωσης).

• Σπονδυλολίσθηση ή σπονδυλόλυση.

• Σπονδυλική στένωση.

• Λοιμώξεις (π.χ. σπονδυλοδισκίτιδα).

• Αρθρίτιδα ιερολαγονίων αρθρώσεων.

• Όγκοι της σπονδυλικής στήλης.

Συστηματικά αίτια οσφυαλγίας

Ορισμένες παθήσεις άλλων συστημάτων μπορούν επίσης να προκαλέσουν πόνο στη μέση, όπως:

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα.

• Οστεοαρθρίτιδα ισχίου.

• Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής.

• Παθήσεις παγκρέατος (π.χ. παγκρεατίτιδα).

• Παθήσεις νεφρών (π.χ. νεφρολιθίαση, πυελονεφρίτιδα).

• Παθήσεις εντέρου.

• Ψυχογενείς παράγοντες, όπως το άγχος ή οι ψυχικές διαταραχές.

Οσφυαλγία στους ηλικιωμένους

Στους ηλικιωμένους, ο πόνος στη μέση εμφανίζεται συχνά λόγω:

• Εκτεταμένης εκφύλισης μεσοσπονδύλιων δίσκων.

• Εκφυλιστικής σκολίωσης.

• Οστεοπορωτικών καταγμάτων (ακόμη και μετά από μικρή κάκωση).

• Σπονδυλαρθρίτιδας.

• Όγκων στη σπονδυλική στήλη.

Οσφυαλγία στα παιδιά

Στα παιδιά απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, καθώς η σπονδυλική τους στήλη βρίσκεται σε ανάπτυξη. Πιθανά αίτια περιλαμβάνουν:

• Σκολίωση (σπάνια προκαλεί πόνο, αλλά χρειάζεται παρακολούθηση).

• Κακώσεις μεσοσπονδύλιων δίσκων.

• Ανισοσκελία.

• Υπερβολική αθλητική δραστηριότητα σε ανώριμο σκελετό.

• Σπονδυλολίσθηση ή σπονδυλόλυση.

• Φλεγμονές ή σπονδυλοδισκίτιδες.

• Όγκοι στη σπονδυλική στήλη.

Θεραπεία Οσφυαλγίας

Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από την αιτία του πόνου στη μέση και τη διάρκειά του.

1. Συντηρητική – Φαρμακευτική αγωγή

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η θεραπεία ξεκινά συντηρητικά:

• Αντιφλεγμονώδη για μείωση της φλεγμονής.

• Αναλγητικά για τον έλεγχο του πόνου.

• Μυοχαλαρωτικά σε περιπτώσεις έντονου μυϊκού σπασμού.

• Στηρίγματα μέσης (ζώνες), μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ώστε να μην αποδυναμωθούν οι μύες.

2. Φυσικοθεραπεία

Αν ο πόνος επιμένει, συστήνεται φυσικοθεραπεία, η οποία προσαρμόζεται εξατομικευμένα στον κάθε ασθενή. Ο συνδυασμός θεραπευτικών ασκήσεων, τεχνικών κινητοποίησης και εργονομικών οδηγιών βοηθά στην αποκατάσταση. Η συνεργασία νευροχειρουργού και φυσικοθεραπευτή είναι κρίσιμη για ασφαλή και στοχευμένη αποκατάσταση.

3. Εγχύσεις

Σε περιπτώσεις όπου οι παραπάνω μέθοδοι δεν επαρκούν, μπορούν να εφαρμοστούν τοπικές εγχύσεις με:

• Τοπικό αναισθητικό.

• Κορτιζόνη (στεροειδή).

Οι εγχύσεις αυτές μειώνουν τον πόνο και τη φλεγμονή, αλλά πρέπει να εκτελούνται αποκλειστικά από εξειδικευμένο νευροχειρουργό, ώστε να αποφευχθούν επιπλοκές.

4. Χειρουργική αντιμετώπιση

Όταν οι συντηρητικές θεραπείες αποτύχουν, ιδίως σε χρόνιες περιπτώσεις με αστάθεια ή εκτεταμένη εκφύλιση, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση. Ενδεικτικές επιλογές είναι:

• Μικροδισκεκτομή: σε περιπτώσεις εμμένουσας και εκτεταμένης κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου.

• Αποσυμπίεση και σπονδυλοδεσία: σε περιπτώσεις καταγμάτων, σπονδυλολίσθησης ή σπονδυλόλυσης.

Πρόληψη Οσφυαλγίας

Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι θα εμφανίσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους ένα επεισόδιο πόνου χαμηλά στη μέση, υπάρχουν τρόποι να μειώσουμε σημαντικά τον κίνδυνο.

Βασικές συμβουλές πρόληψης:

• Τακτική άσκηση: Ενδυναμώνει τους μύες του κορμού (κοιλιακούς και ραχιαίους) και βοηθά στον έλεγχο του βάρους. Η κολύμβηση θεωρείται ιδανική για πρόληψη πόνου στη μέση.

• Αποφυγή πολύωρης ορθοστασίας: Όσο είναι δυνατό, αποφεύγουμε να μένουμε ακίνητοι όρθιοι για μεγάλα διαστήματα.

• Περιορισμός καθιστικής ζωής: Στην εργασία ή στην οδήγηση, κάνουμε συχνά διαλείμματα και χρησιμοποιούμε μαξιλαράκι στήριξης μέσης για σωστή στάση.

• Σωστή τεχνική στην άρση βαρών: Λυγίζουμε τα γόνατα και κρατάμε το φορτίο κοντά στο σώμα μας, ώστε να μειώνεται η πίεση στη σπονδυλική στήλη.

• Κατάλληλο στρώμα ύπνου: Το στρώμα πρέπει να είναι μέτριας σκληρότητας· αρκετά σταθερό για να στηρίζει τη σπονδυλική στήλη, αλλά και άνετο για ξεκούραστο ύπνο.

 Η καλύτερη πρόληψη της οσφυαλγίας είναι η φροντίδα της μέσης μας στην καθημερινότητα: τακτική άσκηση, έλεγχος βάρους, αποφυγή καθιστικής ζωής και σωστή εργονομία σε όλες τις δραστηριότητες.

Πότε να πάτε στον γιατρό για πόνο στη μέση

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η οσφυαλγία βελτιώνεται μέσα σε λίγες ημέρες με συντηρητικά μέτρα. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα συμπτώματα που απαιτούν άμεση ιατρική εκτίμηση:

• Ο πόνος είναι έντονος και δεν υποχωρεί με ξεκούραση ή φάρμακα.

• Ο πόνος επιμένει για πάνω από 4–6 εβδομάδες.

• Υπάρχει μούδιασμα, αδυναμία ή μυρμήγκιασμα στα πόδια.

• Παρατηρείται απώλεια ελέγχου της ουροδόχου κύστης ή του εντέρου.

• Εμφανίζεται αναισθησία τύπου «σέλας» (στην εσωτερική πλευρά των μηρών και γύρω από τον πρωκτό).

• Ο πόνος συνοδεύεται από πυρετό, ανεξήγητη απώλεια βάρους ή ιστορικό καρκίνου.

 Αν εμφανιστεί κάποιο από τα παραπάνω, χρειάζεται άμεση αξιολόγηση από νευροχειρουργό ή εξειδικευμένο γιατρό, καθώς μπορεί να υποκρύπτεται σοβαρότερη πάθηση.